چکیملی سسلر صاپ اۇوازدان عِمله گلیأر، امّا چکیمسیز سسلر صاپ اۇوازدان عِمله گلمهیأرلر. چکیمسیز سسلر غالماغالدان یا-دا غالماغال بیلن اۇوازئنگ غاتناشماغئندان عِمله گلیأرلر. تۆرکمن دیلینده ۲۱ سانئ چکیمسیز سس بار.
تۆرکمن دیلینینگ چکیمسیزلری ایکی اولئ تۇپارا بؤلۆنیأر:
آچئق چکیمسیزلر: ب، د، گ، غ، ج، ژ، ل، م، ن، نگ، ر، و، ی، ز.
آچئق چکیمسیزلر اۇواز بیلن غالماغالئنگ غاتئشماسئندان عِمله گلیأر.
دئمئق چکیمسیزلر: چ، ف، ه - ح، خ، ک، ق، پ، س، ش، ت.
دئمئق چکیمسیزلر صاپ غالماغالدان عِمله گلیأرلر.
دئمئق ک، ق، ت، پ، چ چکیمسیزلرینینگ هر بیرینینگ اؤز آچئق تایئ بار: ک ← گ، ق ← غ، پ ← ب، ت ← د، چ ← ج.
سۇنگلارئندا دئمئق ک، ق، ت، پ، چ چکیمسیزلری بۇلان کؤپ بۇغونلئ و چکیملیسی اوزئن آیدئلیان بیر بۇغونلئ سؤزلرده چکیملی سس بیلن باشلانیان غۇشولما یا-دا ‐راق، ‐رأک، -یار، -یأر غۇشولاندا، شۇل دئمئق چکیمسیزلر دگیشلی آچئق گ، غ، ب، د، ج چکیمسیزلرینه اؤورۆلیأر.
غورچوق – غورچوغئ، جۇراپ – جۇرابئ، آغاچ – آغاجئ
چکیملیسی غئسغا آیدئلیان بیر بۇغونلئ سؤزلرینگ سۇنگونداقئ دئمئق ک، ق، ت، پ، چ سسلری دگیشلی غۇشولمالار غۇشولسا-دا، آچئق گ، غ، ب، د، ج سسلرینه اؤورۆلمهیأر.
قاق – قاقئنگ، تۇپ – تۇپونگ، ایت – ایتینگ
اِت، گیت، آیت، غایت، غورپ، ضارپ، اِنچ، سانچ، خارج، پند، بند، غاند، عئشق، کؤشک یالئ آز-اۇولاق سؤزلرده بو قادادان چئقیارلار.
| ات | ادیأرین، ادیأرسینگ |
|---|---|
| گیت | گیدیأرین، گیدیأرسینگ |
| آیت | آیدیارئن، آیدیارسئنگ |
سۇنگئ –ات، -ِت، -یات سسلرینه غوتاران عاراب، ایران دیللریندن گچن کؤپ بۇغونلئ سؤزلرینگ سۇنگونا سس بیلن باشلانیان غۇشولمالار غۇشولاندا، اۇلارئنگ سۇنگونداقئ ت سسی آچئق د سسینه اؤورۆلمأن یازئلیار.
جماغات – جماغاتئنگ، سئیاسات – سئیاساتئنگ، سئیاحات – سئیاحاتئنگ، میلّت – میلّتی، مینّت – مینّتی، حؤکۆمت – حؤکۆمتی، مدنییت – مدنییتی، صونغات – صونغاتئ، اِدبییات – اِدبییاتی.