تۆرکمن دیلی

4. غۇشولمالارئنگ یازوو دۆزگۆنی

  1. غۇشولمالار اؤزلری‌نینگ دگیشلی سؤزلرینه غۇشولئپ یازئلیارلار.

    مردینگ، دوردئنئ، اؤیده، میداندان، یازدئق، سؤزله، اۇتلوق.

    باسئمئ اؤزلرینه گچیرمه‌یأن -دا، -ده -دأ، ‐آ، -أ، -ها، -هأ، ‐لا، -له کیمین غۇشولمالار بو قادادان چئقارئلئپ، دگیشلی سؤزلری بیلن آرالارئندا دفیس غۇیلوپ یازئلیارلار.

    آلدئ-دا، گلدی-ده، اۇل-ا، بردی-هأ، گؤزل-أ، اۇقادئ-لا، گیتدی-له آلدئ-لا.

    چکیملی سس بیلن غوتاریان سؤزلره باسئمئ اؤزۆنه گچیرمه‌یأن -ها، -هأ غۇشولماسئ غۇشولیار: دوردئ-ها، آیئ-ها، انه-هأ، گچی-هأ.

    چکیمسیز سس بیلن غوتاریان سؤزلره بۇلسا -آ، -أ غۇشولماسئ غۇشولیار: اۇراز-ا، گؤزل-أ. گپلشیکده چکیملی سس بیلن غوتاریان سؤزلره-ده ‐آ، ‐اِ غۇشولماسئ‌نئنگ غۇشولئشئ دوش گلیأر.

    سؤزلرینگ ایلکی سسیندن دۆزۆلن غئسغالدئلان غۇشما سؤزلر بیلن غۇشولمانئنگ آراسئندا دفیس غۇیلوپ یازئلیار.

    آبش-نئنگ.

  2. غۇشولمالار پالاتال سینگارمۇنیزم قاداسئنا بۇیون اگدیریلیپ یازئلیارلار.

    اۇبادان، اؤیۆمیزده، آلمالئ، اریکلی، تاریخئ، سئیاسئ، عئلمئ، صئنپئ.

    عاشئقئ، پئراغئ یالئ سؤزلر-ده شو قادا اساسئندا یازئلیارلار.

    آشاقداقئ غۇشولمالاردا بو قادا ساقلانمایار: -آنا، -باز، -بان، -وار، -واچ، -گیر، -گأر، -دان، -دار، -جاغاز، -زادا، -زار، -کِش، -کأر، -ماچ، -ناما، -پاراز، -پِز، -خانا، -حۇر، (ائ، ای، او، اۆ) -ستان، بی-، بِد-، نأ-.

    گؤرکانا، اِرکانا، جنگباز، تیرِباز، بدباغت، مَهریبان.

  3. سؤزلرینگ اؤنگۆندن گلیپ، تأزه مانئلئ سؤز یاسایان کأ آشاقداقئ یالئ سؤزلر بیلن گلنده غۇشولئپ یازئلیار.

    کأواغت، کأماحال، کأگۆن، کأبیر، کأیرده، کأیارئم.

    کأ باغلایجئ کؤمکچی بۇلوپ گلنده اۇل آیرئ یازئلیار.

    کأ بولوت گلیأر، کأ گۆن چئقیار.

  4. غارئشئق بۇغونلئ سؤزلره غۇشولما غۇشولاندا، غۇشولمانئ سؤزۆنگ سۇنگقئ بۇغنونئنگ چکیملیسینه ایردیپ یازمالئ.

    پیۇنرلر، میدانئنگ.

    سۇنگئ -سک بیلن غوتاریان سؤزلر بو قادا گیرمه‌‌یأرلر.

  5. آشاقداقئ غۇشولمالار نأهیلی سؤزلره غۇشولسالار-دا و سؤزۆنگ هایسئ بۇغنوندا گلسه‌ لر-ده یازوودا دۇداقلاندئرئلئپ یازئلیارلار.

    غۇشولما مئثال
    -ووق ساندئراووق
    -وۆک جۆرلوۆک
    -ِوۆنت دۆشِوۆنت
    -وو یازوو
    -ۆو برۆو
    -سۇو داماقسۇو
    -سؤو چأگه‌سؤو
    -حۇر پاراحۇر
    -خۇن کیتابخۇن
  6. تۆرکمن دیلینه روس دیلی‌نینگ اۆستی بیلن گیرن سؤزلرینگ ی بیلن غوتاریان بۇلسالار، اۇلارا غۇشولما غۇشولاندا، ی دۆشۆریلیپ یازئلیار.

    مثلم:
    وۇژاتئی وۇژاتئدا

    موزی، لیسی، مای یالئ سؤزلر بو قادادان چئقیار.

  7. کینۇ، پالتۇ یالئ سؤزلره سۇنگئ چکیملی سس بیلن غوتاریان سؤزلره غۇشولیان آففیکس‌لر غۇشولیار. امّا یؤنلیش ‌دۆشۆم دینگه اۇ سسی‌نینگ اوزئن آیدئلماغئ بیلن بیلدیریلیأر.

    من کینۇ گیتجک.

  8. سۇنگئ ز، ل، ن، س سس‌لرینه غوتاریان سؤزلرده د بیلن باشلانیان غۇشولمالار غۇشولاندا، د سسی سؤز سۇنگونداقئ سس‌لره اؤورۆلیپ گپلنسه-ده یازوودا اۇل اؤورۆلمأن یازئلیار.

    مثلم:
    یالنگئش دۇغرئ
    بیززه بیزده
    آللئ آلدئ
    یۇللاش یۇلداش
    مننن مندن
    نپسسن نپسدن
  9. بی-پرفیکسی چکیملی سس بیلن باشلانیان سؤزلره غۇشولاندا، غۇشولما بیلن سؤزۆنگ آراسئندا ی سسی اشیدیلسه-ده یازوودا اۇل سؤزلرینگ آصئل گؤرنۆشی ساقلانئلیار.

    مثلم:
    یالنگئش دۇغرئ
    بیی‌آغئرئ بی‌‌آغئرئ
    بیی‌اِدب بی‌اِدب
  10. کأبیر دار چکیملی‌لره باشلانیان غۇشولمالارئنگ ایلکی سسی دۆشۆریلیپ گپلنسه-ده یازوودا اۇلار دۆشۆریلمأن یازئلیار.

    مثلم:
    یالنگئش دۇغرئ
    غۇلایمئز غۇلایئمئز
    باغ‌لارنگئز باغ‌لارئنگئز
    یۇرغان‌لارنگئ یۇرغان‌لارئنگئ
    یۇرغان‌لارنئ یۇرغان‌لارئنئ
  11. -آ، -اِ، -لا، -له -ما، -مه بیلن غوتاران ایشلیک‌‌لره -یار، -یأر غۇشولاندا، ایشلیک‌‌لرینگ سۇنگونداقئ آ، اِ سس‌لری دار چکیملی‌لره اؤورۆلیپ گپلنسه-ده، آ، اِ ه -ِ  گینگ چکیملیسی یازئلیار.

    مثلم:
    یالنگئش دۇغرئ
    یاشئیار یاشایار
    بارلئیار بارلایار
    گؤزلۆیأر گؤزله‌یأر
    یاتمئیار یاتمایار
  12. -دئر، -دیر کم ایشلیگی غۇشولان سؤزلر یؤنگکمه بیلن اۆیتگأنده ایکینجی یؤنگکمأنینگ بیرلیک و کؤپلۆک سان‌لارئندا -دئر، -دیر کم ایشلیگی دۆشۆریلیپ هم گپلنیأر، یازوودا اۇلارئنگ ایکی هیلی اولانئلئشئنا-دا یۇل بریلیأر.

    مثلم:
    عاقئللئ‌دئرسئنگ و عاقئللئ‌سئنگ
    عاقئللئ‌د‌ئرسئنگئز و عاقئللئ‌سئنگئز
    اؤکده‌دیرسینگ و اؤکده‌سینگ
    اؤکده‌دیرسینگیز و اؤکده‌سینگیز
  13. -مئش، -میش کم ایشلیگی غۇشولان سؤزلر یؤنگکمه بیلن اۆیتگأند‌ه بیرینجی یؤنگکمأنینگ کؤپلۆگینده کأ -ئق، -یک کأته بۇلسا -ئمئز، -یمیز غۇشولیار. مونونگ ایکی واریانتئ‌نئنگ-دا یازئلماغئنا یۇل بریلیأر.

    مثلم:
    آلانمئشئق و آلانمئشئمئز
    گؤرنمیشیک و گؤرنمیشیمیز
  14. -مئ، -می سۇراغ غۇشولماسئ -دئ، -دی، -دئر، -دیر کم ایشلیک‌‌لریندن اؤنگ هم، سۇنگ غۇشولئپ بیلیأر. یازوودا مونونگ ایکی هیلی اولانئلئشئنا هم یۇل بریلیأر.

    مثلم:
    اۇغلاندئمئ و اۇغلانمئدئ
    گؤرۆپدیمی و گؤرۆپمیدی
    اۇقووچئ‌دئرمئ و اۇقووچئمئ‌دئر

    گؤرن‌دیرمی و گؤرنمی‌دیر

  15. ایشلیک‌‌لرینگ حأضیرکی زامانئنا غۇشولیان -مئ، -می غۇشولماسئ ایکینجی یؤنگکمأنینگ بیرلیک و کؤپلۆک سان‌لارئندا یؤنگکمه غۇشولماسئندان اؤنگ هم، سۇنگ هم گلیپ بیلیأر. یازوودا مونونگ ایکی هیلی اولانئلئشئنا-دا یۇل بریلیأر.

    مثلم:
    باشاریارمئسئنگ و باشاریارسئنگمئ
    باشاریارمئسئنگئز و باشاریارسئنگئزمئ
    گؤریأرمیسینگ و گؤریأرسینگمی
    گؤریأرمیسینگیز و گؤریأرسینگیزمی

ترتیب سان‌لار عاراب سیفرلری بیلن گؤرکزیلنده ساندان سۇنگ دفیس غۇیلوپ، -نجئ، -نجی غۇشولیار.

۶-نجئ، ۹-نجئ، ۳-نجی، ۱۰-نجئ

یازوودا هم سۆزۆنینگ غۇشولما اؤورۆلیپ اولانئلئشئنا-دا یۇل بریلیأر.

مثلم:
اۇراز، سن هم اۇقا. اۇراز، سِنِم اۇقا.
من هم آلایئن. مِنِم آلایئن.