تۆرکمن دیلی

13. سؤز تۇپارلارئنا غۇشولیان سۇراغ، کؤمکچی و خابارلئق غۇشولمالارئ

13.1 کؤمکچی غۇشولمالار

غۇشولان سؤزلری‌نینگ مانئسئنئ خاص نئغتاماغا، گۆیچلندیرمأگه کؤمک ادیپ، باسئمئ اؤزۆنه گچیرمه‌یأن غۇشولمالارا کؤمکچی غۇشولمالار دیییلیأر. اۇلارا -دا، -دأ، -ده -لا، -له، -آ، -ه، -ها، -هأ یالئ غۇشولمالار دگیشلی‌دیر.

اۇل-ا گلدی. بیز-أ بیلمزۇق.

کؤمکچی غۇشولمالارئنگ یازوو دۆزگۆنی

  1. کؤمکچی غۇشولمالارئنگ باسئمئ اؤزۆنه گچیرمه‌یأنلیگی اۆچین، یازوودا غۇشولان سؤزی بیلن کؤمکچی غۇشولمالارئنگ آراسئندا دفیس غۇیولیار.

    من-أ اوغراجاق.

  2. کؤمکچی غۇشولمالار آیدئلاندا و یازئلاندا چکیملی‌لرینگ اینچه‌لیک-یۇغئنلئق سازلاشئغئنا بۇیون اگدیریلیأر.

    گل-دأ، اۇتورای-دا.

  3. اؤنگکی بۇغون‌لارئندا دۇداق چکیملیسی بۇلوپ، سۇنگئ غئسغا آیدئلیان دار چکیملأ غوتاران سؤزلره کؤمکچی غۇشولمالار غۇشولاندا، شۇل دار چکیملی‌لر دۇداقلاندئرئلئپ آیدئلسا-دا، یازوودا دۇداقلاندئرئلمان یازئلیارلار.

    دوردئ-لا، اؤوۆندی-ده، گردی-ده...

  4. سۇنگئ دئمئق چکیمسیزلره غوتاریان سؤزلره -آ، -أ کؤمکچی غۇشولمالار غۇشولاندا، دئمئق‌لار آچئغا اؤورۆلیأرلر.

    کیتاب-ا غئزئقلئ اکن.

13.2 سۇراغ غۇشولمالارئ

غۇشولان سؤزلرینه سۇراغ مانئسئنئ برمأگه خئزمات ادیأن غۇشولمالارا سۇراغ غۇشولمالارئ دیییلیأر.

سۇراغ غۇشولمالارئنا -مئ، -می، -مئقا، -میکأ، -موقا، -مۆکأ غۇشولمالارئ دگیشلی بۇلوپ، اۇلار سؤزلمینگ خابارئنا غۇشولیارلار.

مرت گلدیمی؟ جمال چؤرک بیشیردی‌میکأ؟

سۇراغ غۇشولمالارئ‌نئنگ یازوو دۆزگۆنی

  1. سۇراغ غۇشولمالارئ غۇشولان سؤزلری بیلن غۇشولئپ یازئلیارلار.

  2. بیرینجی بۇغوندا دۇداق چکیملیسی بۇلان سۇنگئ ئ، ی دار چکیملی‌لرینه غوتاریان ایکی بۇغونلئ سؤزلره سۇراغ غۇشولمالارئ غۇشولاندا اۇل سؤزلرینگ سۇنگونداقئ دار چکیملی‌لر اۇرتا دۆشۆپ، دۇداقلاندئرئلئپ آیدئلیارلار و یازئلیارلار.

    تورشئ-تورشومئقا، سووچئ-سووچومئقا، و. ش. م.

  3. -مئ، -می غۇشولماسئ سنلیک یؤنگکمأنینگ بیرلیک و کؤپلۆک سان‌لارئندا اۆیتگأپ ایشلیک‌‌لرینگ حأضیرکی زامان یؤنگکمه غۇشولمالارئندان اؤنگ هم، سۇنگ هم گتیریلیپ اولانئلیار. یازوودا بولارئنگ ایکیسینه-ده یۇل بریلیأر.

    بیلیأرسینگمی، بیلیأرمیسینگ.

13.3 خابارلئق غۇشولمالارئ

غۇشولان سؤزۆنینگ سؤزلمینگ خابارئ بۇلماغئنا کؤمک ادیأن -دئ، -دی، -دئر، -دیر، -دور، -مئش، -میش، -موش، -مۆش، اکن، -قا، -کأ غۇشولمالارا خابارلئق غۇشولمالارئ دیییلیأر.

خابارلئق غۇشولمالارئنئ قابول ادیپ، خابار بۇلوپ گلن سؤزلر زامان آنگلادیارلار و یؤنگکمه بیلن اۆیتگه‌یأرلر.

خابارلئق غۇشولمالارئ بیرنأچه سؤز تۇپارئنا غۇشولئپ بیلیأنلیگی اۆچین، اۇلارئنگ یۇقلوغئ دۆرلی یۇل‌لار بیلن یاسالیارلار. آد رۇلوندا گلن سؤزلر بیلن اولانئلسالار، اۇلارئنگ یۇقلوغئ دأل سؤز آرقالئ یاسالیارلار. خابارلئق غۇشولمالارئ ایشلیک فۇرمالارئنا غۇشولئپ، یۇقلوغئ آنگلاتجاق بۇلسا، -ما، -مه غۇشولماسئ غۇشولیار.

آلمالئ دألدیرین (آد رۇلوندا گلن سؤز). ایشلِمأنمیش (ایشلیک رۇلوندا).

  1. -دئ، -دی خابارلئق غۇشولماسئ آد رۇلونداقئ سؤزلره غۇشولئپ، بیر زادئنگ گچن واغتدا شیله‌دیگینی بیلدیریأر.

    بو مکتب آچئلاندا گلیپدیم.

  2. -دئر، -دیر، -دور، -دۆر خابارلئق غۇشولمالارئ آد رۇلونداقئ سؤزلره غۇشولئپ، اۇلارئنگ حأضیرکی زامانئ آنگلاتماق‌لارئنا خئزمات ادیأرلر، بیلدیریلیأن دۆشۆنجأنینگ حأضیر شیله‌دیگینی یا-دا شیله دألدیگینی آنگلادیارلار.

    شۇل اۇتوران سۇرایانئنگ‌دئر.

  3. مئش، -میش، -موش، -مۆش آد رۇلونداقئ سؤزلرینگ سۇنگونا غۇشولئپ، اؤز غۇشولان سؤزۆنه ایشلیک نئشانئنئ بریپ، اۇنئ سؤزلمینگ خابارئ اتمکلیگه خئزمات ادیأر. مانئ تایئندان باشغا بیریندن اشیدیلن زادئ خابار برمگی آنگلادیار.

    جرن فابریکده ایشچی‌میش.

  4. اکن خابارلئق غۇشولماسئ آد رۇلونداقئ سؤزلر بیلن گلنده اۇلارئنگ سؤزلمینگ خابارئ بۇلوپ گلمگینی اۆپجۆن ادیأر. مانئ تایئندان بیر زادئنگ شیله‌دیگینی اۇوال بیلمأن، ایندی بیلیپ غالاندئغئنئ آنگلادیار.

    بو ایش-أ قئن اکن.

  5. -قا، -کأ غۇشولماسئ شو یاغدای‌لاردا اولانئلیار:

    1. بیر زادئ سۇراماق اۆچین.

      شو گلجک‌‌لر نأچه‌کأ؟

    2. واغت آنگلاتماق اۆچین.

      سن کیچی‌جیککأنگ، شونئ سانگا بریپدیم.

    اکن بیلن گلیأن آد رۇلونداقئ سؤزلرینگ یۇقلوق فۇرماسئنئ یاساماق اۆچین آد رۇلونداقئ سؤز بیلن اکنینگ آراسئندا دأل دیین یۇقلوق کؤمکچیسی اولانئلیار.

    اۇقووچئ دأل اکن.

خابارلئق غۇشولمالارئ‌نئنگ یازوو دۆزگۆنی

  1. -دئ، -دی خابارلئق غۇشولماسئنئ قابول ادن بیر بۇغونلئ دۇداق چکیملیلی سؤزلر یؤنگکمه بیلن اۆیتگأنده اۇللوق یؤنگکمأنینگ بیرلیگیندن بیله‌کی‌لرده -دئ، -دی غۇشولماسئ دۇداقلاندئرئلئپ آیدئلیار و یازئلیار.

    من زۇردوم، اۇلار زۇردولار.

  2. خابارلئق غۇشولمالارئ چکیملی‌لرینگ اینچه‌لیک-یۇغئنلئق، دۇداق سینگارمۇنیزمینه بۇیون اگدیریلیأرلر.

    یاشئل‌دئر، ایچی‌دیر، گؤکدۆر، دۇقدور.

  3. -دئر، -دیر، -دور، -دۆر خابارلئق غۇشولمالارئ غۇشولان سؤزلر یؤنگکمه بیلن اۆیتگأن‌لرینده سنلیک یؤنگکمأنینگ بیرلیگینده و کؤپلۆگینده خابارلئق غۇشولمالارئ دۆشۆریلیپ آیدئلیار و یازوودا هم شیله یازئلیار.

    گۆیچلۆدیرسینگ دأل-ده گۆیچلۆسینگ.

  4. دۇداق چکیملیسی بۇلان بیر بۇغونلئ سؤزلره -موش، -مۆش، کؤپ بۇغونلئ و دۇداق چکیملیسی بۇلمادئق بیر بۇغونلئ سؤزلره -مئش، -میش غۇشولمالارئ غۇشولیار.

    یؤرمۆش، اۇغلانمئش، و. ش. م.

  5. خابارلئق غۇشولمالارئ اؤز غۇشولان سؤزلری بیلن بیله یازئلیارلار. اکن دگیشلی سؤزلری‌نینگ ائزئندان گلیپ، اۇل سؤزلردن آیرئ یازئلیار.

    قاقام گلن اکن.

    یۇقلوغئ بیلدیریأن دأل سؤزی هم گلنده بولار آیرئ یازئلیارلار.

    بولار دأل اکن.