تۆرکمن دیلی

7. سان‌لار

بیر زادئنگ موقدارئنئ و سانالماقدا ترتیبینی بیلدیریأن سؤزلره سان دیییلیأر.

بأش، اۇن، ایکی، بأشینجی و. ش. م.

7.1 موقدار و ترتیب سان‌لار

سان‌لار اؤزلری‌نینگ آنگلادیان مانئ‌لارئ و گرامماتیک عالامات‌لارئ تایدان ایکی هیلی بۇلیار:

  1. موقدار سان‌لار - بیر زادئنگ موقدارئنئ گؤرکزیپ، نأچه؟ دیین سۇراغا جۇغاب بۇلیان سؤزلره موقدار سان‌لار دیییلیأر.

    اۇن، دۇقوز، قئرق سکیز و. ش. م.

  2. ترتیب سان‌لار - سانالماقدا ترتیب گؤرکزیپ، نأچِنجی؟ هایسئ؟ دیین سۇراغ‌لارا جۇغاب بۇلیان سؤزلره ترتیب سان‌لار دیییلیأر.

    بیرینجی، ییگریمی بأشینجی...

7.2 سان‌لارئنگ غورلوشئ

موقدار سان‌لار اؤزلری‌نینگ غورلوشئ تایدان سادا و غۇشما سان‌لارا بؤلۆنیأرلر.

  1. سادا سان‌لار بیر سؤزدن عئبارات بۇلیارلار.

    بیر، سکیز، مۆنگ، میلیۇن، میللیارد...

  2. غۇشما سان‌لار بیردن آرتئق سؤزلردن عئبارات بۇلیارلار.

    اۇن بیر، ییگریمی بأش، بیر مۆنگ دۇقوز یۆز تۇغسان ایکی...

موقدار سان‌لار بیلن بیرلیکده اولانئلیان آد‌لار کؤپلنچ بیرلیک ساندا آلئنیار.

بیر گۆن، اۆچ غئز، آلتئ مۆنگ پارتا و. ش. م.

موقدار سان‌لارئنگ ینه بیر گؤرنۆشی درۇب سان‌لاردئر. درۇب سان‌لارئ بۆتین سانلئ پرِدمِتینگ بؤلگینی گؤرکزیأر.

اۆچ بیتین دؤرتدن اۆچ (3/4 3).

7.3 سان‌لارئنگ یازوو دۆزگۆنی

  1. غۇشما سان‌لار غۇشولئپ یازئلمان، آیرئ-آیرئ یازئلیارلار.

    اۇن ایکی، قئرق بأشینجی.

  2. ترتیب سان‌لارئ یاساماق اۆچین ائزلارئ چکیمسیز سس بیلن غوتاریان سان‌لارا -ئنجئ، -ینجی، -ونجئ، -ۆنجی، امّا چکیملی‌لر بیله غوتاران‌لارا بۇلسا -نجئ، -نجی غۇشولماسئ غۇشولیار.

    دۇقوز+ئنجئ، آلتئ+نجئ و. ش. م.

  3. سۇنگ‌لارئ چکیمسیز سس بیلن غوتارئپ، چکیملیسی دۇداقلانیان بیر بۇغونلئ سان‌لاردان ترتیب سان یازئلاندا، یۇغئن سؤزلر اۆچین -ونجئ، اینچه سؤزلر اۆچین بۇلسا -ۆنجی غۇشولماسئ غۇشولیار.

    اۇن+ونجئ، اۆچ+ۆنجی.

  4. سؤزلمینگ باشئندا یا اۇرتاسئندا ترتیب سان‌لار گتیریلیپ، سیفرلر بیلن گؤرکزیلنده اۇنونگ ائزئندان دفیس غۇیولیار. دفیسدن سۇنگ، اۇل سانئنگ چکیملی یا چکیمسیز بیلن غوتارئشئنا غارامازدان، یۇغئن سؤزلر اۆچین -نجئ، اینچه سؤزلر اۆچین -نجی غۇشولماسئ غۇیولیار.

    منینگ جیگیم ۳-نجی کلاسدا اۇقایار. آغام ۶-نجئ اِتاژدا یاشایار.

  5. سطیر باش‌لارئندا ترتیب سان‌لار سیفر بیلن گؤرکزیلیپ، ائزئندان یای بیلن یازئلان بۇلسا یا-دا نۇقاط غۇیلان بۇلسا، -نجئ، -نجی غۇشولماسئ یازئلمایار.

    ۱. آتایو یا-دا ۱). آتایو.

  6. ترتیب سان‌لار ریم سیفرلری بیلن گؤرکزیلنده ائزئندان دفیس هم غۇیولمایار، غۇشولما هم یازئلمایار.

    XVIII عاصئر ادبییاتئ، V کلاسئنگ اۇقوو پرۇگرامماسئ.

  7. تیرکشدیریلیپ اولانئلیان سان‌لارئنگ آراسئندا دفیس غۇیولیار.

    دؤرت-بأش آدام بۇلوپ، آلئپ گلدیک.

  8. سان‌لار آد رۇلوندا گلسه‌لر، سان، یؤنگکمه، دۆشۆم، غۇشولمالارئنئ قابول ادیأرلر.

    بأشینجی‌لر دۆین گلیپ گیتدی‌لر.

  9. سؤزلمده غۇشما سؤزلرینگ یکه اؤزلری اولانئلاندا اۇلارئنگ اینگ سۇنگقوسئ سان، یؤنگکمه، دۆشۆم غۇشولمالارئنئ قابول ادیأر.

    اۇن بأشینجیدن هیچ زات سۇرامادئ.