تۆرکمن دیلی

10. باشغانئنگ سؤزی

گۆررۆنگده هایسئ‌دئر بیر زات دینگلیجأ (اۇقئجا) آیدئلجاق بۇلاندا، هألی-شیندی باشغانئنگ سؤزۆندن پیدالانئلیار. سؤزله‌یأن (یا یازیان) آدام اؤز سؤزۆنینگ ایچینده باشغا بیری‌نینگ سؤزۆنی هم اولانیار. شۇنونگ یالئ سؤزلره باشغانئنگ سؤزی دیییلیأر.

باشغانئنگ سؤزی بیر یا-دا بیرنأچه سؤزلمدن عئبارات بۇلیار. اۇندا باشغانئنگ آیدان سؤزۆنینگ ماضمونئ بریلمک بیلن چأکلنیلمأن، ایسم اۇنونگ آیدئلئش ‌فۇرماسئ-دا گتیریلیأر.

دوردئ چاقانئنگ "های آلابای، یِت، باس" دیین غئقئلئغئ اشیدیلدی.

اگر-ده باشغانئنگ سؤزۆنی سؤزلم شکیلینده گتیرسک، اۇل واغتدا اۇنونگ سؤزۆنینگ ایلکی حارپئ باش‌ حارپ بیلن یازئلیار، امّا باشغانئنگ سؤزۆنینگ ائزئندان باشلانیان آوتۇرئنگ اؤز سؤزی سطیر حارپ بیلن یازئلیار.

باشغانئنگ سؤزی غۇشا دئرناغا آلئنیار.

آوتۇرئنگ سؤزی باشغانئنگ سؤزۆندن اؤنگده گلسه اۇندا اۇلارئنگ آراسئندا ایکی نۇقاط (:) غۇیولیار. اگر آوتۇرئنگ سؤزی باشغانئنگ سؤزۆندن سۇنگ ینه دۇوام اتسه یا-دا توتوشلئغئنا شۇندان ائزدا گلسه اۇندا بولار دیییپ، دییشیپ، دیین باغلایجئ سؤزلری آرقالئ باغلانئشیارلار دیییپ، دییشیپ باغلایجئ سؤزلری بیلن خابار بۇلوپ گلن سؤزۆنگ آراسئنا باشغا سؤز دۆشِن یاغدایئندا، باغلایجئ‌لاردان سۇنگ اۇتور غۇیولیار.

شۇل واغت چارئ‌نئنگ: "غورغونمئسئنگ، هۇو اینیم؟" دیییپ، سسی اشیدیلدی.

اگر اۇل باغلایجئ‌لار بیلن خابارئنگ آراسئنا باشغا سؤز دۆشمه‌سه اۇتور غۇیولمایار. دیین باغلایجئسئندان سۇنگ هم اۇتور غۇیولمایار.

بیردن آرسلان بای گلن بۇلایماسئن" دیین پیکیر هممأنی تیسگیندیردی.

باشغانئنگ سؤزی آوتۇرئنگ سؤزۆندن پیکیر آنگلادئشئ، کیم طاراپئندان آیدئلاندئغئ، اینتۇناسییاسئ و غورلوشئ تایدان تاپاووتلانیار. باشغانئنگ سؤزی اولانئلان سؤزلم‌لرده اساسئ پیکیری باشغانئنگ سؤزی آنگلادیار. آوتۇرئنگ سؤزی بۇلسا اۇل پیکیری کیمینگ نأهیلی یاغدایدا آیداندئغئنئ بیلدیریأر.

10.1 باشغانئنگ سؤزۆنینگ آوتۇرئنگ سؤزی بیلن برلیشی

تۆرکمن دیلینده باشغانئنگ سؤزۆنینگ اولانئلئشئ‌نئنگ بیرنأچه گؤرنۆشی بار. باشغانئنگ سؤزی آیراتئن سؤزلم‌لر گؤرنۆشینده گلیپ بیلرلر.

  1. باشغانئنگ سؤزی شۇل دورشونا آلنان سؤزلم‌لر.

    ماغتئمغولئ "بیر آجئ دۇیورماق حاج‌دئر، یاران‌لار" دیییپ‌دیر.

  2. باشغانئنگ سؤزی آوتۇرئنگ سؤزی آرقالئ برلن سؤزلم‌لر.

    ماغتئمغولئ آتامئز بیزه آچ-یالانگاجا آرقا دورمالئدئغئمئزئ آیدئپ گیدیپ‌دیر.

  3. گیریش‌ سؤزلر یا-دا گیریش‌ سؤزلم‌لری اولانماق بیلن برلیشی.

    ماغتئمغولئ آتامئزئنگ آیدئشئ یالئ، بیز حۇرلانیان‌لارا آرقا دورمالئ‌دئرئس.

  4. حاقئندالئق دۇلدورغئجئ‌نئنگ کؤمگی بیلن هم باشغانئنگ سؤزۆنی آنگلاتماق مۆمکین.

    ماغتئمغولئ آتامئز حۇرلانان‌لارا آرقا دورمالئدئغئمئز حاقئندا آیدئپ گیدیپ‌دیر.

آوتۇرئنگ سؤزی بیلن برلن باشغانئنگ سؤزۆنده باشغانئنگ سؤزۆنه ماخصوص بۇلان اینتۇناسییا و فۇرما آیراتئنلئغئ ساقلانمایار.

10.2 سیتاتالار و اۇلاردا اولانئلیان ‌دئنغئ بلگی‌لر

پیکیریمیزی تاصصئقلاماق یا-دا دۆشۆندیرمک اۆچین، کیم‌دیر بیری‌نینگ آیدان‌لارئندان، یازان ایش‌لریندن سؤزمه-سؤز آلنان بؤلگه مئثالا سیتاتا دیییلیأر. سیتاتالار آوتۇرئنگ سؤزی بیلن بیله اولانئلاندا، اۇلاردا پونکتواسییا بلگی‌لری‌نینگ غۇیولشئ ادیل باشغانئنگ سؤزۆندأکی یالئ‌دئر.

سیتاتالار آوتۇرئنگ سؤزی گتیریلن سؤزلم‌لره اوتغاشئپ، اۇلارئنگ بیر بؤلگی گؤرنۆشینده هم گلیپ بیلرلر. شیله یاغدایدا، اۇلار غۇشا دئرناغا آلئنسالار-دا، سطیر حارپ بیلن یازئلیارلار.

بییک روس یازئجئسئ چِحۇو آدامئنگ هممه زادئ‌نئنگ گؤزل بۇلمالئدئغئنئ" نئغتاپ‌دئر.

اگر سیتاتالار دۇلئ آلئنمان، غئسغالدئلیان بۇلسالار، غالدئرئلان سؤزلرینگ یرینه کؤپ نۇقاط غۇیولیار.

ماغتئمغولئ‌نئنگ غۇشغولارئ یوردومئزئنگ هممه خالق‌لارئ طاراپئندان اۇقالیار... (ن.تیحۇنۇو).