12. باغلانئشئقلئ سؤزلهییش
تۆرکمن ادبی دیلینده سؤزلهیشینگ بیرنأچه ستیلی بۇلوپ، اۇلار سؤزلهییش ستیللری دییلیپ آدلارندئرئلیار. اۇلارئنگ حاتارئنا گپلهشیک ستیلی، عئلمئ ستیل، ایش قاغئزلارئ ستیلی، پوبلیسیستیک ستیل و چپر ادبییاتئنگ ستیلی گیریأر.
- گپلهشیک ستیلی پیکیر آلئشماغا خئزمات ادیأر، گۆندهلیک، سؤزلهییشده گپلهشیکلرده و خاطلاردا اولانئلیار. بو ستیله ارکینلیک ماخصوص بۇلوپ، اۇنونگ لکسیکاسئندا نأمه، اۇنسۇنگ، یانگقئ یالئ سؤزلر کؤپ دوش گلیأر.
- عئلمئ ستیل خابار برمأگه خئزمات ادیپ، عئلمئ ایشلرده اۇقوو کیتابلارئندا، لکسییالاردا اولانئلیار. بو ستیله تاقئقلئق، آیدئنگلئق ماخصوص بۇلوپ، اۇندا عئلمئ ترمینلر، مؤچبری اولئ سؤزلملر آغدئقلئق ادیأر.
- ایش قاغئزلارئ ستیلی هم خابار برمأگه خئزمات ادیأر. قارارلار، پرۇتۇکۇللار، عارضالار یازئلاندا، شو ستیل اولانئلیار. بو ستیله رسمیلیک و تاقئقلئق خاص بۇلوپ، اۇندا پرۇفسسیۇنال ترمینلر کأن غابات گلیأر. اۇنونگ لکسیکاسئندا کأرخانا و ادارا آدلارئنئنگ غئسغالدئلان گؤرنۆشلری، خابار سؤزلملری آغدئقلئق ادیأر.
- پوبلیسیستیک ستیل، اساسان، گازِت-ژورنال ماقالالارئندا و سئیاسئ-جمغئیتچیلیک تماداقئ چئقئشلاردا اولانئلیار. بو ستیلده اولانئلیان سؤزلر عئلمئ ستیله خاص یاقئندئر. موندا بیر تۇپار آبستراکت سؤزلره سئیاسئ ترمینلره دوش گلینیأر، امّا دیالکتیزملر (شیوه سؤزلری) اولانئلمایار. چپر ادبییات ستیلینده چپر اۇبراز آرقالئ آدام آنگئنا تأثیر ادیلیأر. چپر اثرلرینگ دۆرلی ژانرلارئندا اولانئلیان بو ستیله چپر اۇبرازلئلئق ماخصوصدئر. چپر ستیلده گؤچمه مانئلئ سؤزلر، تأزه و کؤنلیشن سؤزلر کؤپ دوش گلیأر. بو ستیلده دیلده بار بۇلان أهلی گرامماتیک سریشدهلر اولانئلیار.
12.1 سؤزلهیشینگ گؤرنۆشلری
بیر زات، واقا، حادئثا حاقئندا حکایا اتمه، بیان اتمه و پیکیر یؤرتمه -- سؤزلهیشینگ گؤرنۆشلریدیر. داش-تؤوهرگینگدأکی گؤریأن زاتلارئنگ، طبیغات، حایوانلار، آداملار بارادا گۆررۆنگ برمگی، بیان اتمگی یا-دا اؤز پیکیرینگی یؤرتمگی سؤزلهییش هم-ده یازوو اۆستی بیلن یۆزه چئقارماق بۇلیار.
-
صوراتلاندئرما - زادئنگ، حادئثانئنگ کشبینینگ دیل اۆستی بیلن یا-دا یازوو آرقالئ، گؤز اؤنگۆنگه گلر یالئ درجهده بیان ادیلمگیدیر.
اۇل اۇرتا بۇیلئ، سمیز، غئزغئلت یۆزلی، یۇغئن آدامدئ.
-
حکایا اتمه - بللی بیر حادئثانئ، واقانئ، سؤزلهیأن یا یازیان آدامئنگ بیان اتمگیدیر.
شاهئر اِسلی واغتلاپ، کِشدهلِنیپ یازئلان حارپلاردان ناظارئنئ سۇومان، پیکیرلنیپ اۇتئردئ.
-
پیکیر یؤرتمه - سؤزلهیأن یا یازیان آدامئنگ هایسئدئر بیر زادئ، حادئثا، واقا باراداقئ اۇیلانمالارئنئنگ، غارایئشلارئنئنگ بیانئدئر.
غورت چاغاسئندان اکدی بۇلماز، دیییپدیرلر، به سۆرِنینه طاراپ توتدوروبرمسه‐ده یاغشئدئر.
مئثاللاردان گؤرنۆشی یالئ، صوراتلاندئرمادا زادئنگ داش کشبینی، صئپاتئنئ گؤز اؤنگۆمیزه گتیریپ بیلیأریس. حکایا اتمهده دۇواملئ حرکتی آنگیارئس، سئنلایارئس. امّا پیکیر یؤرتمأ دینگه دۆشۆنیپ، عاقئل یتیریپ بیلیأریس.